अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारमा डलर विस्थापित गर्न दुई दशक लाग्ने: पूर्व गर्भनर ‘बैंक अफ जापान’

अन्तराष्ट्रिय व्यापारमा ५० प्रतिशत भन्दा धेरै हिस्सा ओगटेको डलरको एकाधिकार तोड्नका लागि दुई दशकको समय लाग्ने जापानको केन्द्रीय बैंक– बैंक अफ जापानका पूर्व गर्भनर हरुहिको कुरोदाले बताएका छन् ।

सन् २०२२ मा रुसले युक्रेनमा आक्रमण गरेपछि अमेरिका, युरोप तथा अमेरिकाका अलायन्स राष्ट्रहरुले रुसमाथि कडा प्रतिबन्ध लगाएका छन् । अमेरिका र बेलायतले रुसी केन्द्रीय बैंकमा भएको डलरलाई फ्रिज गरेका छन् । जसको प्रतिउत्तरमा रुसले मैत्रीपूर्ण सम्बन्ध नभएका देशहरुलाई रुसी रुबल मै कारोबार गर्न आदेश दिएको छ । यस्तै रुसले चिनियाँ युवानको प्रयोग गरी मित्र राष्ट्रसँग कारोबार गरिरहेको छ । यसरी रुस–युक्रेन युद्धले ग्लोबल फ्रयाग्मेन्टेसन निम्त्याएको छ।

नोटबजारसँगको कुराकानीमा कुरोदाले रुस–युक्रेन युद्धका कारण विश्वका अर्थतन्त्रबीच खण्डीकरण सिर्जना भएको बताएका छन् । अमेरिका, बेलायत लगायतका देशहरु रुसको विरुद्धमा छन् भने चीन, उत्तर कोरिया रुसको पक्षमा उभिएका छन् । अमेरिकाले रुसलाई डलरमा पेट्रोलियम पदार्थको कारोबार गर्न प्रतिबन्ध लगाएता पनि रुसले युवानमा कारोबार गरिरहेको छ ।

डलरको एकाधिकार तोड्न पछिल्लो समयमा चीन, रुस, भारत, ब्राजिल, दक्षिण अफ्रिका, अर्जेन्टीना, इरान, साउदी–अरेबिया लागीपरेका छन् । दक्षिण अफ्रिकाको जुहान्सबर्ग सहरमा आयोजित ब्रिक्स सम्मेलनमा डलरको एकाधिकार तोड्नका लागि रु५ नामक मुद्राको विकास गर्ने योजना बनेको थियो । यस्तै भारतको नयाँदिल्लीमा आयोजीत जी२० देशहरुको सम्मेलनमा साउदी अरेबियाले समेत आफु ब्रिक्स राष्ट्रमा जोडिन चाहेको इच्छा जाहिर गरेको थियो । यसरी वर्तमान अवस्थामा डलरको वर्चस्व तोड्नका लागि केही शक्तिशाली राष्ट्रहरुले तयारी गरिरहेका छन् ।

यसै सन्दर्भमा सोधिएको प्रश्नको प्रतिउत्तरमा कुरोदाले विगतमा युरोको उत्पत्तिको उदाहरण दिँदै मानिसहरुले युरोले डलरसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने आकलन गरेको सम्झना गरे । उनी भन्छन्,“सन् १९९९ मा युरो लागु हुँदा युरोले डलरसँग प्रतिस्पर्धा गर्छ भन्ने विश्वास गरिएको थियो । तथापि हाल युरोले अन्तराष्ट्रिय व्यापारको १५ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको छ भने डलरको हिस्सा ५८ प्रतिशत छ । ब्रिक्स लगायतका राष्ट्रहरुले डि–डलराइजेसनको अवधारणा अगाडि सारेका छन् तर त्यसका लागि समय लाग्छ ।”

सन् १९७१ मा अन्तराष्ट्रिय मुद्रा कोषले डलर स्ट्याण्र्डड घोषणा गरेको थियो । जसपछि डलर नै अन्तराष्ट्रिय व्यापारमा प्रयोग हुँदै आएको छ । विगत ५२ वर्षदेखि अन्तराष्ट्रिय व्यापारमा एकाधिकार जमाउँदै आएको डलरलाई विस्थापित गर्न सजिलो नहुने उनको तर्क छ ।

तथापि उनी प्रविधिको विकास र हालै सेन्ट्रल बैंक डिजिटल करेन्सी (सीबिडिसी)को विकासलाई लिएर सकरात्मक र उत्साही देखिएका छन् । सीबिडिसीको विकासले अन्तराष्ट्रिय भुक्तानी प्रणाली सहज बनाउनुका साथै हाल अन्तराष्ट्रिय व्यापारमा रहँदै आएको डलरको बाहुल्यता तोडिने उनको धारणा छ । हाल चीन, भारत, जापान, अष्ट्रेलिया, सिंगापुर लगायतका देशहरुले सीबिडिसीको विकासमा काम गरिरहेका छन् ।

?  समग्र अर्थतन्त्र र सेयर बजारको नियमित अपडेटका लागि हाम्रो फेसबुक पेजका साथै ट्वीटर र युट्युबमा हामीलाई फलो गर्न सक्नुहुन्छ  ।