दशैँ बजार : फुटपाथका व्यापारीलाई भ्याइ नभ्याइ, सपिङ्ग मलमा छैन व्यापार

हिन्दुहरुको सबैभन्दा ठूला चाड बडा दशैंलाई मान्यजन तथा आफुभन्दा ठूला व्यक्तिहरुको हातबाट टिका तथा आशिर्वाद लिने पर्वका साथै मासु तथा लुगाको चाडवाडका रुपमा समेत हेरिन्छ ।

अझ दशैँमा नयाँ-नयाँ लुगा लगाएर आफन्तकहाँ टिका तथा आर्शिवाद थाप्न जाने चलन छ । जसरी दशैँमा पुराना घरलाई रातो माटो, कमेरो तथा रङहरु लगाएर नयाँ जस्तै बनाईन्छ त्यसैगरी दशैँमा नयाँ लुगा लगाएर मान्छे पनि सजिएर रङ्गी बिरङ्गी हुन्छन् । आफ्नो क्रय शक्ति अनुसार कसैले फुटपाथका कपडा मन पराउँछन् भने कसैले मलका ।

यस वर्षको दशैँ नजिकिदै गर्दा अर्थात दशैँ केहि दिन मात्र बाँकी रहँदा पनि मलमा व्यापार खासै छैन । उता फुटपाथका ब्यापारीलाई भने ग्राहकसँंग कुरा गर्न पनि भ्याइ नभ्याइ छ । करोडौं रुपैयाँको लागतमा निर्माण भएका काठमाडौंका चर्चित तथा ठूला व्यापारिक भवनहरु (मल) मा लत्ता कपडा किन्ने भन्दा सेल्फी खिच्ने तथा टिकटक बनाउने बढी छन् ।

कुनै बेला राम्रो व्यापार गर्ने व्यापारिक मलहरुमा अन्य समय त छदैँ छ महान पर्व जस्तो दशैँमा पनि मन्दी छाएको छ । कोरोनाका समयमा पसलको भाडा तिर्न नसकेर मलका धेरै सटरहरु रित्तो भए । कतिपय मलका सटरहरु अझै पनि पूर्ण रुपमा बन्द नै छन् । मलको भाडा एकदमै महँगो त छदै छ कोरोना संक्रमणका समय देखि प्रयाप्त सामान नआएका कारण पनि मलमा ग्राहक आउन छाडेको व्ययापारीहरु बताउँछन् ।

कोभिडको समय पछि धेरैमान्छेको आम्दानीको स्रोत खस्किएको छ । जसले गर्दा मान्छे मलमा भन्दा सस्तो, कामचलाउ सामानका लागि सामान्य पसलमा नै धाउन थालेको मलका व्यापारीहरु बताउँछन् । अझ कतिपय मलहरुमा शनिबार मात्र व्यापार हुने गरेको छ । नयाँ बानेश्वरको आइप्लेक्स मलमा २ वर्षदेशि कपडा तथा जुत्ता पसल संचालन गरीरहेकी पवित्रा गिरीको अनुभवले यही बताउँछ । “व्यापार खासै छैन । शनिबार ठिकै व्यापार हुन्छ अरु दिन चै ठप्प जस्तै छ । ”

पवित्रा भन्छिन्, कोभिड पछि धेरै व्यापार खस्किएको छ । चाइनाबाट आउनु पर्ने सामानहरु आइरहेको छैन । चाडवाडको समयमा पनि व्यापार मन्दि छ अझ पसल भाडामा केही छुट दिनु भएको छ ।”

त्यसैगरी देबेन्द्र कार्कीले पनि सोही मलमा कपडा पसल संचालन गर्दै आइरहेका छन् । उनले पसलको मासिक भाडा ५० हजार रुपैयाँ बुझाउँछन् । तर दशैँको समयमा पनि खासै ग्राहक नआउँदा भने हर्ष नभएको बताउँछन् ।  “दशैँ आए पनि व्यापार त्यस्तो उत्साहजनक छैन । यो व्यापारले पसलको भाडा तिर्न पुग्छ । कहिले त पुग्दैन पनि”

काठमाण्डौ मलमा टिकाराम श्रेष्ठले ९—१० वर्षदेखि कपडा पसल संचालन गर्दै आइरहेका छन् । टिकाराम भन्छन्“व्यापार खासै छैन, डामाडोल छ । व्यापार हुन्छ त्यही दिनको १५ या २० हजार सम्म ।” टिकारामको पसलमा अघिल्लो वर्ष अर्थात कोरोना माहामारी फैलिनु पूर्वका चाँडबाँडको समयमा दैनिक १ लाखको हाराहारीमा व्यापार हुने गरेको थियो ।

त्यस्तै कुनै समय थियो जुन समय काठमाण्डौ पसेका मान्छे धरहरा नजिकै रहेको सिटीसी मल घुमेरै फर्किन्थे । भुकम्प तथा कोरोना महामारीले यो मललाई सुनसान बनाइदिएको छ । मलमा फाटफुटट् मान्छेहरु देखिन्छन् । मलमा केहि अफिस तथा ब्यूटिपार्लर छन् । बाँकी सबै सटर बन्द छन् । त्यही मलको ग्राउन्ड फ्लोरमा निलम बस्नेतले चार पाँच वर्ष देखि कपडा पसल संचालन गरिरहेका छन् । तर दशैँको माहोलले उनको मलमा रहेको पसललाई पनि खासै छोएको छैन ।“लकडाउन भन्दा पहिला र अहिलेको दैनिकी भिन्न छ । चहलपहल छैन । पसल भाडा र स्टाफहरुलाई तलब भत्ता खुवाउन ठिक्क छ व्यापार के व्यापार भन्नु ”

कतिपय मलहरुमा दशैँको रौनकले छपक्कै छोएको छ । तर त्यो हर्ष र रौनक दशैँको समयमा पनि मलका कपडा व्यापारीहरुलाई छुन सकेको छैन् । बाहिरबाट नै ग्राहकलाई चङ्गा तथा बत्तिहरुले स्वागत गर्छन । विस्तारै सजिएका गेट र पिङहरुले ग्राहकलाई स्वागत गर्न थाल्छन् । मलमा राखिएका यि आकर्षक चिजहरुले ग्राहकको मन कसो नलोभ्याउला । तर त्यो आकर्षणले सेल्फी खिच्ने र तल्लो तल्लामा कफि पिउने सम्मलाई तानेको छ । अन्य मल भन्दा काठमाण्डौकै सुन्धारामा रहेको सिभिल मलमा मान्छेको चाप अलि बढी देखिन्छ । तर दशैँको व्यापार अन्य समयमा जस्तै ।

नरेन्द्र श्रेष्ठले चार वर्षदेखि सिभिल मलमा लत्ताकपडा पसल संचालन गर्दै आइरहेका छन् । “न्यूरोड तिर जति भीड देखिन्छ मलमा त्यस्तो छैन । अर्थात मलमा त्यस्तो उत्साहजनक व्यापार छैन् । न्यूरोड, असन, महावौद्धतिर देखे मैले पनि” उनले भने । श्रेष्ठले मलमा राखेको पसलको भाडा मात्र २ लाख भन्दा बढी तिर्छन । लकडाउन भन्दा अघिल्ला दशैँहरुमा दैनिक २ लाख सम्म ब्यापार हुने गरेको थियो । तर अहिले १ लाख बराबरको पनि कारोबार नहुने गरेको श्रेष्ठ बताउँछन् ।

अहिले काठमाण्डौको भित्रि बजारका रुपमा चिनीने असन, महावौद्ध, न्यूरोड, नयाँबानेश्वर, जडिबुटी, कोटेश्वर लगायतको क्षेत्रहरुमा साँझ पर्न लागेपछि ठूलो भीड जम्मा हुन्छ । फुटपाथमा राखिएका कपडाहरु बेच्ने व्यापारीको व्यस्तता बढेको छ । तर मलका व्यापारीहरु ग्राहकको पर्खाइमा रहेका छन् ।

?  समग्र अर्थतन्त्र र शेयर बजारको नियमित अपडेटका लागि हाम्रो फेसबुक पेजका साथै ट्वीटर र युट्युबमा हामीलाई फलो गर्न सक्नुहुन्छ