एसएलएफ र रिपोमा कडाई गर्दा बैंकिङ प्रणालीमा अधिक तरलता, अन्तर बैंक दर डेढ वर्षयताकै न्यून

बैंक तथा वित्तीय संस्थाले सरकारले आन्तरिक ऋण उठाउनका लागि जारी गर्ने ट्रेजरी बिल्समा लगानी नगर्दा अधिक तरलता देखिएको छ । कर्जा माग नहुनु र सरकारी ऋणपत्रमा बैंकहरुले नयाँ लगानी नगर्ने तथा भएको पनि घटाउदै लगेपछि वित्तीय प्रणालीमा अधिक तरलता देखिएको हो ।

बैंकहरुले ट्रेजरी बिल्समा लगानी गर्दा धेरै समय कुर्नुपर्ने र त्यसलाइ धितो राखेर दैनिक तरलता व्यवस्थापन गर्न नपाउने भएपछि सरकारी ऋणपत्रमा लगानी गर्न हिचकिचाएका हुन । पछिल्लो समयमा वित्तीय प्रणालीमा निक्षेप पनि थपिएको अवस्था छ भने ब्याजदर उच्च भएकाले बैंकहरुमा कर्जाको माग बढ्न सकेको छैन।

बैंकहरुले अल्पकालिन क्षेत्रमा भने थोरै प्रतिफल आउने भएपनि लगानी गरेको देखिन्छ । गत साता केन्द्रीय बैंकले निष्कासन गरेको एक साताको रिभर्स रिपोका लागि भने ४.३८ प्रतिशत ब्याजमै बैंकहरुले लगानी गरेका छन् । यसले ट्रेजरीमा लगानी गर्दा धेरै समयमा पैसा होल्ड हुने भएकाले उच्च ब्याजदर माग गरेका बैंकहरुले थोरै अवधिका लागि सस्तो दरमा पनि लगानी गरेका हुन ।

बैंकहरुमा कर्जाको माग नहुने र टे«जरीमा लगानी नगरेपछि अन्तर बैंकदर समेत डेढ बर्ष यताकै न्यून विन्दुमा झरेको छ । गत शुक्रबार बैंक वित्तीय संस्थाको औसत अन्तर बैंक दर ४.२३४० प्रतिशत पुगेको छ । यो दर २०७८ भदौ ८ गते यताकै न्यून हो । सो दिनको अन्तर बैंक दर ४.६३६३ प्रतिशत थियो ।

राष्ट्र बैंकले स्थायी तरलता सुविधा (एसएलएफ) र ओभर नाइट रिपोमा कडाइ गरेपछि बैंक/वित्तीय संस्थाको ध्यान दैनिक तरलता व्यवस्थापनमा केन्द्रीत देखिएको छ । त्यसले गर्दापनि बैंकहरुले टे«जरी बिल्समा लगानी गर्न नखोजेको हुन सक्ने पुर्व बैंकर परशुराम क्षेत्रीले बताए ।

“बैंकहरुले लगानी गर्ने मूख्य क्षेत्र भनेको कर्जा हो, त्यसपछि सरकारी ऋणपत्र र त्यसबाट पनि बच्यो भने अन्तर बैंक ल्याण्डिङ हो,”उनले भने,“राष्ट्र बैंकले चालु आवको मौद्रीक नीतिमा एसएलएफ सीमा तोकी अघिल्लो साता शुक्रबारको स्वेदशी निक्षेपको एक प्रतिशत मात्र लिन पाइने वयवस्था ग्रयो । ओभरनाइट रिपोमा पनि अघिल्लो दिनको स्वदेशी निक्षेपको ०.२५ प्रतिशत लिन पाइन्छ । त्यो पनि साताको एक दिन मात्र हो ।” यो व्यवस्थाले बैंक वित्तीय संस्थालाई दैनिक तरलता व्यवस्थामा केन्द्रीत गरेको उनको बुझाइ छ ।

बैंक वित्तीय संस्थाले दैनिक तरलता व्यवस्थापनका लागि पाउने एसएलएफ र ओभर नाइट रिपोमा सीमा तोकिएकाले टे«जरमिा लगानी गर्दा राष्ट्र बैंकको रिपो कहिले आउछ भनेर कुर्नुपर्ने अवस्था हुन्छ । राष्ट्र बैंकले रिपो ल्याउँदा आवश्यक भएपनि बोलकबोलमा पाइन्छ भन्ने निश्चित हुँदैन । बैंक वित्तीय संस्थालाई चाहिएको अवस्थामा चर्कोदर तिर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसका साथै नियामकीय मापदण्ड पुरा नगरेकोमा जरीवाना समेत भोग्नु पर्ने हुन्छ । बैंकहरुले टे«जरीमा सस्तो दरमा लगानी गर्न भन्दा आइडियल राख्न तयार भएकाले पनि तरलता बढेको क्षेत्रीको बुझाई छ ।

पछिल्लो समयमा बैंक/वित्तीय संस्थाले ट्रेजरीमा लगानी नगर्ने, कर्जाको माग नहुने र निक्षेप थपिएपछि कर्जा निक्षेप समेत ८६.५१ प्रतिशतमा झरेको छ । त्यसका साथै अन्तर बैंक ब्याजदर १३ दिनमानै करिब आधाले घटेको छ भने २७ दिने ट्रेजरी बिल्सको रेट पनि ७ प्रतिशतको हाराहारीमा आएको छ । अल्पकालिन ब्याजदरमा आएको गिरावट र सहज तरलता अवस्थाले बैंकहरुले माघ महिनाका लागि ब्याजदर पनि घटाएका छन । यहि अवस्था रहेको खण्डमा फागुन महिनामा पनि ब्याजदर घट्ने उनको भनाई छ ।

२०७८ भदौ यता निरन्तर बढेको अन्तर बैंक दर ८.५३०६ प्रतिशतसम्म पुगेको थियो । त्यसपछि २०७९ पुस १ गते घटेर ६.६२७५ प्रतिशतसम्म झरेको थियो । पुनः बढ्न थालेको अन्तर बैंक दर ८ प्रतिशत भन्दा माथि पुग्यो । त्यसपछि पुन ७ प्रतिशतमा झरेको अन्तर बैंक दर पुस १४ गते ८.४८३८ प्रतिशतसम्म पुगेको थियो ।

माघ महिना लागेपछि अन्तर बैंक दरमा निकै उतारचढाव देखिएको छ । पुस २९ गते ७ प्रतिशत भन्दा माथि पुगेको अन्तर बैंक दर माघ १३ गते डेढ वर्ष यताकै न्यून विन्दुमा झरेको हो ।

बैंक वित्तीय संस्थामा एकिकृत भएको पैसा कर्जाको माग आउन थालेको खण्डमा पुनः घट्ने निश्चित छ । ब्याजदर घट्ने वित्तीकै कर्जाको माग बढ्ने निश्चित छ । कर्जाको माग बढ्ने अन्तर बैंक दरमा समेत दबाब पर्ने देखिन्छ । त्यसैले अहिले बैंकहरुले लगानी नगर्दा अधिक भएको तरलताले घटाएको ब्याजदर दिर्घकालिन हुन्छ भन्ने देखिदैन । यसमा केन्द्रीय बैंकले पनि ध्यान दिनु आवश्यक छ ।

?  समग्र अर्थतन्त्र र सेयर बजारको नियमित अपडेटका लागि हाम्रो फेसबुक पेजका साथै ट्वीटर र युट्युबमा हामीलाई फलो गर्न सक्नुहुन्छ ।