पहिलो पटक गहिरो समुद्रबाट खनिज निकाल्ने जापानको योजना

 काठमाडौँ । जापानले जनवरीदेखि समुद्रको फेदबाट दुर्लभ खनिजहरू निकाल्न प्रयास गर्ने सरकारी नवप्रवर्तन कार्यक्रमका निर्देशकले बिहीबार बताएका छन् । उनका अनुसार यो यस्तो प्रकारको सबैभन्दा गहिरो परीक्षण हुनेछ ।

नयाँ प्रविधिहरूका लागि महत्त्वपूर्ण स्रोतहरूमा चीनको प्रभुत्वमा चिन्ता बढ्दै गएकाले यस हप्ताको सुरुमा जापानले महत्त्वपूर्ण खनिजहरूको स्थिर आपूर्ति सुनिश्चित गर्न संयुक्त राज्य अमेरिका, भारत र अस्ट्रेलियासँग काम गर्ने वाचा गरेको थियो ।

दुर्लभ मृत्तिका खनिजहरू –पृथ्वीको क्रस्टबाट निकाल्न कठिन १७ वटा धातुहरू –विद्युतीय सवारी साधनदेखि हार्ड ड्राइभ, विन्ड टर्बाइन र मिसाइलसम्म सबै कुरामा प्रयोग हुन्छन् । अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा एजेन्सी (आइएइए) का अनुसार चीनले दुर्लभ मृत्तिका खनन उत्पादनको लगभग २ तिहाइ र विश्वव्यापी परिष्कृत उत्पादनको ९२ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको छ ।

जापानको क्रस–मिनिस्टेरियल स्ट्रेटेजिक इनोभेसन प्रोमोसन प्रोग्रामका निर्देशक शोइची इशीले चिक्यु नामक जापानी गहिरो समुद्री वैज्ञानिक ड्रिलिङ डुङ्गाले जनवरीदेखि दुर्लभ मृत्तिका तत्वहरू भएको समुद्री सतहको तलछट पुनः प्राप्त गर्न ‘परीक्षण यात्रा’ सञ्चालन गर्ने बताए।

“पानीको ५ हजार ५ सय मिटर (३.४माइल) गहिराइबाट तलछट निकाल्ने परीक्षण संसारमा पहिलो हो”, उनले भने, “हाम्रो लक्ष्य यो यात्राको सबै खनन उपकरणहरूको कार्य परीक्षण गर्नु हो, त्यसैले निकालिएको तलछटको मात्राले कुनै फरक पार्दैन ।”

चिक्युले प्रशान्त महासागरको दुर्गम टापु मिनामी तोरिशिमाको वरिपरि जापानी आर्थिक पानीमा ड्रिल गर्नेछ । मिनामी तोरिशिमा जापानको सबैभन्दा पूर्वी विन्दु जसलाई सैन्य आधारको रूपमा पनि प्रयोग गरिन्छ । जापानको निक्केई बिजनेस डेलीका अनुसार मिसनले करिब तीन हप्तामा समुद्री सतहबाट ३५ टन माटो निकाल्ने लक्ष्य राखेको छ ।

प्रत्येक टनमा लगभग २ किलोग्राम (४.४ पाउन्ड) दुर्लभ मृत्तिका खनिजहरू हुने अपेक्षा गरिएको छ । यी खनिज प्रायः आधुनिक इलेक्ट्रोनिक्समा आवश्यक चुम्बक बनाउन प्रयोग गरिन्छ । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले अन्तर्राष्ट्रिय जलक्षेत्रमा यस अभ्यासलाई छिटो ट्र्याक गर्न दबाब दिएपछि चिन्ता बढ्दै जाँदा गहिरो समुद्री खनन एक भूराजनीतिक द्वन्द्वको केन्द्र बनेको छ ।

बेइजिङले अप्रिलदेखि चीनबाट दुर्लभ मृत्तिका निर्यात गर्न इजाजतपत्र आवश्यक पारेको छ । यो कदमलाई चिनियाँ सामानको आयातमा अमेरिकी प्रतिबन्धको प्रतिशोधका रूपमा हेरिएको छ । वातावरणीय अभियानकर्ताहरूले गहिरो समुद्री खननले समुद्री इकोसिस्टमलाई खतरामा पार्ने र समुद्री सतहमा बाधा पुर्‍याउने चेतावनी दिएका छन् ।

राष्ट्रिय जल बाहिरको समुद्री सतहमाथि अधिकार क्षेत्र भएको अन्तर्राष्ट्रिय समुद्री सतह प्राधिकरण यस महिनाको अन्त्यमा समुद्रको गहिराइमा खननलाई नियन्त्रण गर्न विश्वव्यापी संहिता छलफल गर्न भेला हुँदैछ ।